Wist je dat er een methodiek bestaat genaamd Open Bouwen die het mogelijk maakt betaalbaarheid, geluk en gezondheid in gebouwen in ontwikkelende steden te verbinden? Ga maar eens bij jezelf na wanneer jij je echt happy voelt in je woon- of werkomgeving. Dat is wanneer je er invloed op kunt uitoefenen, wanneer die omgeving voldoet aan jouw behoefte aan ruimte, licht, lucht, comfort, ontmoetingen enzovoorts. Met Open Bouwen is dat allemaal bereikbaar. Stichting BRIQS heeft de ambitie om dit geluk wereldwijd te delen, met name ook met het nu nog arme deel.

De één biljoen mensen die noodgedwongen in sloppenwijken wonen en daaruit willen breken nu ze langzaamaan welvarender worden. Alleen faalt de huidige aanpak jammerlijk. Daarom zoekt Stichting BRIQS pioniers. Wie heeft de visie, het lef en de financiële middelen om in deze uitdagende gebieden samen met ons een doorbraak te forceren voor Open Bouwen? Ik leg graag uit waarom we dat moeten willen en hoe we het kunnen aanpakken.

De behoefte aan een eigen plek waar je prettig en veilig kunt wonen met de mensen die je dierbaar zijn, is universeel. Dat willen we allemaal. Niet allemaal tegelijk en zeker niet op de zelfde manier, maar wel met de wens te wonen zoals bij je past, voor een bedrag dat je ook echt kunt betalen. Met Open Bouwen kunnen we die wens ook echt voor het armere deel van de wereld vervullen. En dat is van levensbelang omdat in 2050 70% van de wereldbevolking in steden zal wonen, de stijgende welvaart onze grondstoffen uitput en fossiele energie ons klimaat ernstig aantast. Laten we dus aan de slag gaan!

Prefab en hoogbouw

De gebruikelijk oplossingen in de strijd tegen sloppenwijken werken niet. Prefab woningen en hoge flats zijn alles behalve ideaal. De prefab woningen staan vaak afgelegen en ver weg van waar het werk is. Vervoer is niet goed te regelen; het is zo duur dat er weinig te besteden overblijft of de reistijden zijn te lang of niet op het juiste tijdstip. Dus lopen de prefab wijken leeg en blijven de achterblijvers arm. Mensen met toekomst organiseren opnieuw hun eigen manier van wonen en leven dichter bij de stad.

De tweede oplossing, hoogbouw, is niet alleen duur, het is ook een omgeving waar mensen geïsoleerd raken. Er is geen ruimte voor de kinderen om te spelen en voor mensen om elkaar te ontmoeten. Sociale samenhang ontbreekt en criminaliteit floreert. Hoe moet je daar leven als je gewend bent aan een betrokken familie, open ruimte, een moestuin en dieren om je heen op het platteland waar je vandaan komt? Met Open Bouwen kunnen we voor deze mensen een goed alternatief creëren in een stadse omgeving.

Verderop kun je documenten downloaden waarin de architect Frans van der Werf op basis van zijn 40+ jaar woningbouw ervaring die laat zien.

De drie beslis niveaus van Open Bouwen

Open Bouwen begint natuurlijk met Open Ontwerpen. Met die combinatie hebben we een goede en duurzame oplossing in handen en is duidelijk wie beslist wat er op welk niveau gemaakt wordt. Het is een oplossing verdeeld over drie niveaus die elkaar versterken:

  1. De publieke, openbare ruimte (stedelijk weefsel)
    • Dit is het niveau van de stad waarover het stadsbestuur beslist en waarvoor de stedenbouwkundige het ontwerp maakt.
  2. Het basis gebouw
    • Dit is het niveau van percelen waarover de ontwikkelaar beslist en waarvoor de architect met zijn team ontwerpt.
  3. De inbouw
    • Dit is het niveau van de woning, het atelier, de winkel waarover jij als gebruiker beslist en waarvoor jijzelf of een adviseur een ontwerp maakt.

Meer over stedelijk weefsel of buurt structuur

In sloppenwijken staan de woninkjes samengepakt aan smalle steegjes ieder met een eigen dak. We hebben als mens meer ruimte om ons heen nodig, maar wel met een bepaalde dichtheid qua aantal inwoners. De manier waarop huizenblokken, straten, stoepen, pleintjes, binnenplaatsen, sportveldjes, groenvoorzieningen, schoolterreinen, winkels enzovoorts op elkaar aansluiten, bepaalt namelijk hoe we ons door de omgeving bewegen en of we ons daar prettig voelen. In de Open Bouwen visie hebben huizenblokken maximaal drie of vier woonlagen, een binnenplaats, voldoende (parkeer)ruimte tussen de bebouwing en afsluitbare steegjes.

Vanuit een woongebouw van maximaal drie tot vier lagen loop je nog makkelijk de straat op. Je zit dicht genoeg bij de grond om je verbonden te voelen met wat daar gebeurt. En vanaf die hoogtes kun je je kinderen nog prima binnenroepen voor het eten. Net als op het platteland hebben kinderen weer de ruimte om samen buiten te spelen. Ook de jongeren en volwassenen treffen elkaar weer. De huizenblokken staan om die belangrijke redenen rondom een gezamenlijke binnenplaats. Deze binnenplaats is een onmisbare gezamenlijke plek tussen publiek en privé in waar een gemeenschap kan ontstaan. Mensen kennen elkaar en zorgen samen voor hun woonomgeving. Door steegjes af te sluiten met een poort ontstaat nog meer een veilig en gezamenlijk gevoel.

Meer over het basis gebouw

De wankele bouwwerken in sloppenwijken maken plaats voor open dragers van hout of beton. De beste dragers:

  • Zijn simpel en solide zodat ze lang meegaan en weinig onderhoud vragen.
  • Hebben rondom galerijen zodat de binnenruimtes van alle kanten bereikbaar zijn en mensen rondom contact hebben met al het leven om hen heen.
  • Hebben een moestuin en zonnecollectoren op het dak.
  • Zijn grotendeels onafhankelijk van officiële leveranciers voor bijvoorbeeld energie en water.

De grootste sloppenwijken van de wereld staan in landen met een tropisch of subtropisch klimaat. De ideale plek dus om zonne-energie op te wekken. Zonnecollectoren op het dak voorzien de bewoners van energie en warm water. Een lokale energieleverancier kan helpen met financieren en distributie van energie naar de omgeving.

De meeste bewoners van sloppenwijken komen van het platteland en hadden daar een moestuin als kostwinning. Op de grond is er in de stad geen ruimte voor moestuinen dus maken we de daken daarvoor geschikt. De bewoners kweken groenten en fruit voor zichzelf en hun omgeving. Regenwater filteren en opslaan, waterpompen voor drinkwater en composttoiletten maken bewoners nog verder zelfvoorzienend. En dit zorgt bij grote regenbuien voor water buffering die overstromingen voorkomt. Daardoor versterkt de gemeenschap en is het er aangenaam en veilig wonen.

Meer over de inbouw

Bewoners van sloppenwijken zijn heel creatief bij het maken van hun ‘woning’ die vaak verre van stabiel is. Met Open Bouwen beschikken ze over een stabiele drager als basis in een prettige omgeving die hun manier van leven ondersteunt. De beschikbare open ruimte kunnen ze naar eigen inzicht indelen, inrichten en bewonen. En de ruimtes zijn veilig gestapeld. Welke keuzes kunnen we hierin maken?

Om de keuzemogelijkheden duidelijk te maken, moeten we even terug naar een aantal Nederlandse voorbeelden: Keyenburg in Rotterdam, Molenvliet in Papendracht en Meander in Zwolle. Gedetailleerde informatie over deze projecten vind je in het boek Open Ontwerpen in de Stichting BRIQS-webwinkel. In dit boek staan per project de drie niveaus, openbare ruimte, drager en inbouw, en de overgangen daartussen uitgebreid beschreven. Kijken we naar de inbouw dan konden bewoners hier ondermeer kiezen waar de functies wonen, koken, slapen en sanitair een plek kregen in de ruimte. Pas daarna plaatse de bouwer binnenwanden en aansluitingen en konden bewoners de verdere inbouw zelf regelen of opdragen.

Samenwerking

Meer inzicht kun je verkrijgen door de met Frans van der Werf opgestelde beeld documenten te downloaden met:

POSTER LOW RISE HIGH DENSITYUiteraard open voor vragen en opmerkingen!

Dergelijke projecten vragen om samenwerking. Daarom werkt Stichting BRIQS ondermeer samen met de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RvO), MVO Nederland en in het Smart City Collective om de doelen van Open Ontwerpen en Open Bouwen bereiken. Natuurlijk werken we ook samen met innovatieve leveranciers van duurzame bouwmaterialen en met architect Frans van der Werf in de uitwerking van zijn ideeën en ervaringen. Frans van der Werf is de auteur van het boek Open Ontwerpen.

Welke mogelijkheden zie jij?

Stichting BRIQS buigt zich samen met anderen dus al geruime tijd over de vraag: Hoe bouwen we wereldwijd voldoende betaalbare woningen? En hoe zorgen we er dan voor dat de bewoners zelf maximale invloed houden op de inhoud van hun woning en sociaal contact houden met hun directe omgeving. Open Bouwen biedt een prachtige kans. We zijn op zoek naar pioniers die met ons mee willen denken over inhoud, proces, geschikte locaties en over financiering. Er wordt wereldwijd veel gepraat maar er staat voor die bewoners nog nergens een paal in de grond. Die impasse willen we graag doorbreken.

Neem de volgende stap en deel je ervaringen

Wil je een volgende stap maken? Kom naar de GRATIS* Masterclass. Gaan we aan het werk met praktische tools om de acties uit mijn ebook direct te implementeren in jouw organisatorische, fiscale of financiële projecten en organisatie.

Praat mee

Weet jij hoe je op die nieuwe manier gaat bouwen en wat je daarvoor nodig hebt? Wat lijkt jou de beste manier om de steden te ontwikkelen en welke bijdrage wil je daarbij leveren? Deel het in de reacties hieronder.

Voor jouw gezondheid en welzijn,

Remko Zuidema